آب یکی از مهم‌ترین مواد در صنایع بوده و استفاده از آن امری رایج است. بسیاری از فرآیندهای صنعتی بدون آب امکان‌پذیر نیستند. برخی از کاربردهای آب در صنایع عبارت‌اند از:
- تولید محصول (مانند کاغذ، منسوجات و مواد غذایی)
- انتقال مواد اولیه (مانند شستشوی خاکستر و رسوبات زائد کوره های بلند ذوب آهن)
- آب کشی و شستشو در صنایع (مانند لبنیات، نوشابه سازی و دارو سازی)
- سرد کردن محصولات
- تهویه مطبوع
در صنایع مختلف، با توجه به نوع فرآیند مقدار آبی که مصرف می‌شود، متفاوت است، موارد اصلی استفاده از آب در فرآیندها عبارت‌اند از:
- تولید محصول
- فعالیت‌های مکانیکی تولید انرژی از طریق تهیه بخار
- انتقال حرارت
- انتقال و جابه‌جا کردن مواد خام با محصولات زائد
با بحرانی شدن وضعیت تأمین آب در کشور و درخواست مسئولان وزارت نیرو مبنی بر ضرورت مدیریت مصرف آب در تمام بخش‌های مصرفی (اعم از خانگی، تجاری، صنعتی و کشاورزی) وزارت صنعت، معدن و تجارت پیشتازان مصرف آب در بخش صنعت را معرفی کرد. در این گزارش که از سوی دفتر آمار و فرآوری داده‌های معاونت برنامه‌ریزی وزارتخانه منتشرشده، اطلاعات کارگاه‌های بالاتر از 10 نفر کارکن حاصل از سرشماری مرکز آمار ایران مورد تحلیل قرارگرفته است. بر اساس این گزارش، ارزش آب مصرفی کارگاه‌های بالاتر از 10 نفر کارکن در سال‌های گذشته صعودی بوده و همین روند برای میزان مصرف نیز صادق است. نکته قابل تأمل آن است که رشد میزان مصرف آب همواره کمتر از رشد ارزش مصرف است که این مربوط به افزایش قیمت آب است. با در نظر گرفتن شروع قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، در سال 90 کاهش چشمگیر مصرف آب در صنعت مشهود است.
در تحقیقی که در این زمینه انجام شده است، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی بیشترین میزان مصرف آب را دارند. همچنین گروه تولید کاغذ و محصولات کاغذی در جایگاه دوم و صنایع تولید زغال کک - پالایشگاه‌های نفت و سوخت هسته‌ای در رده سوم قرار دارند. البته شایان ذکر است که مقدار مصرف در صنایع مختلف، بعد از سال 90 کاهش قابل توجهی داشته است.
مزایای حاصل از کاهش مصرف آب
کاهش مصرف آب در صنایع مختلف، مزایای بسیاری دارد. برای مثال با کاهش مصرف آب در صنعت به خصوصی:
- آب بیشتری برای استفاده شرب و کشاورزی در دسترس خواهد بود.
- هزینه‌های برق مصرفی جهت پمپاژ آب و تصفیه‌خانه ( واحدهای اختلاط مواد شیمیایی و پمپ‌ها ) و همچنین میزان مواد شیمیایی مصرف‌شده ( مثلاً آلوم ) برای تصفیه آب کاهش خواهد یافت.
- از حجم فاضلاب تولید شده ( ناشی از تبدیل آب به فاضلاب ) نیز کاسته شده، در نتیجه هزینه تصفیه فاضلاب کاهش خواهد یافت.
- با کاهش تخلیه فاضلاب آلوده صنایع منابع آبی در برابر ورود انواع آلودگی محافظت شده و در نتیجه کیفیت خود را برای بهترین مصرف حفظ خواهد کرد.
